Бизнесийн орчин

Монгол улсын бизнесийн орчин нөхцөлийг 1990 оноос өмнөх болон хойш гэж хувааж үзэж болно. 1990 оноос өмнө бүх зүйл төрийн бодлого, зохицуулалтаар явагддаг байсан. Харин орчин үед бид өөрсдөө эдийн засаг, бизнесийн орчныг бүрдүүлэх, таатай нөхцөл бүрдсэн билээ. Эх орныхоо бизнесийн орчны бодит байдлыг энгийн нүдээр харахад маш их өрсөлдөөнтэй, хөгжил дэвшил нь хурдацтай явагдаж байгаа нь сайшаалтай юм. Мөн ардчилсан засаглалтай улс учраас гадаад харилцаа холбоо хамтын ажиллагаа идэвхтэй явагдаж дэлхийд шинээр нэвтэрч буй стандарт, горим, технологиуд ямарч саадгүй зах зээлд нэвтэрч байна. Эдгээр нь манай орны зах зээлийг чимж байгаа боловч сүүлийн жилүүдэд бохир бизнес хүчээ авах болсон. Жишээ нь хүн худалдаалах гэмт хэрэг нь бизнес болон хөгжиж байна. Мөн хүмүүсийн мэддлэггүй байдал дээр тулгуурлаж сүлжээний бизнес маш ихээр явагдах болсон гэх мэт саар зүйлүүд зөндөө байгаа боловч хүмүүс нэг нэгэндээ тус дэм болж чадах, бусдыг хохироохгүй байх бизнесийг эрхлээсэй.   

Зах зээл судлал-III,C2 хэсэг,

Код: 5408055, Э.Мандахнаран

Билл Гейтс: Амьдрал жилийн дөрвөн улиралд хуваагдахгүй, тэнд зуны амралт гэж бүр ч байхгүй

1. Амьдрал шударга бус, үүнтэй эвлэр.
2. Хорвоо ертөнц чиний сэтгэл санаа, өөрийгөө хүндэтгэх хүндэтгэлийг нулимаад л хаячихна. Чиний сайн тал, нэр хүндийг зөвшөөрөхийн өмнө чамаас ямар нэгэн амжилт бүтээл шаардана.
3. Сургуулиа төгсөнгүүт жилийн 1,000,000 төгрөгийн цалин авах магадлал бараг үгүй. Чи “гавъяа” байгуулаагүй цагт компанийн дэд ерөнхийлөгч хэзээ ч болохгүй.
4. Хэрэв чи багшийгаа хатуу чанд, шаардлага өндөртэй гэж бодож байвал босстой болохоо хүлээсэн нь дээр. Чамайг даалгавраа хэрхэн биелүүлэхээс боссын ажил бас чиний мөнгөтэй болох уу үгүй юу гэдэг нь хамаардаг. Үүнд л ялгаатай тал нь байгаа юм.
5. Зах дээр наймаа хийхийг чи өөрийн нэр хүндээс доогуур гэж бүү бод. Таны өвөг дээдэс ямар ч ажлыг, тэр дундаа ийм ажлыг ч сайхан боломж гэж үзэж хөлжиж чадсан түүхтэй.
6. Бүтэлгүйтэх болгондоо эцэг эхээ буруутгах гэж бүү яар, өөрийн бүтэлгүй явдалд шантарч болохгүй, харин алдаан дээрээ суралц.
7. Чамайг төрөхөөс өмнө эцэг эх чинь одоо чиний санаж байгаа шиг ийм уйтгартай, сонирхолгүй хүмүүс байгаагүй. Тэд чамайг санаа зовох юмгүй хүүхэд насаа өнгөрөөг гэж, чиний хувцас хунарыг угааж, чиний өөрийгөө өргөмжлөх чалчаа үгийг сонссоор ийм болсон юм. Тиймээс гэрээ засаад төрөө засахын өмнө өөрийнхөө өрөөг янзалж цэгцэлсэн нь дээр.
8. Танай сургууль ялагчид, ялагдагсад гэж хуваахаа больсон. Зарим сургуульд муу дүн тавихаа бүр байсан. Хэдэн ч удаа шалгалт шүүлэг өгч болно. Харин энэ бүхэн бодит амьдралтай огтхон ч адилгүй. Учир нь амьдралд чи ганц л удаа шалгалт өгнө гэдгээ ойлгох хэрэгтэй.
9. Амьдрал жилийн дөрвөн улиралд хуваагдахгүй, зуны амралт гэж бүрч байхгүй. Маш цөөн ажил олгогч чамайг өөрийн “би”-гээ олоход туслана. Энэ бүхнийг ч бас хувийн чөлөөт цагаар амжуулах хэрэгтэй болно.
10. Бодит амьдралыг зурагтаар үзүүлж байгаатай бүү андуур! Амьдрал дээр хүмүүс ихэнх цагаа кафед бус харин ажлын газраа өнгөрөөдөг.
11. Нүдний шилтэй “онцчуудтай” сайн харилцаатай бай. Хожим тэдний нэг чиний дарга болох магадлал өндөр.

Цаг ашиглалт-бүтээмж

Цаг худалдаж авч болно, харин цаг хугацааг худалдаж авч чадахгүé... Бид ямар азтай хүмүүс вэ? Хамгийн өндөр хөгжилтэй нийгэмд àæ төрж, хамгийн дээд зэрэглэлээр амьдарч байгаа нь хүн төрөлхтөний түүхэнд бид биш гэж үү? Магадгүй, бидний õîé÷ үеийхэн ¿¿íýýñ ÷ илүү сайхан амьдарна, эсвэл эсрэгээрээ... Хүн анх хүй нэгдлийн үеэс өнөөг хүртэл өөрийн хөдөлмөрийн хүчээр бага багаар хөгжиж ирсэн ò¿¿õòýé. Анх хөдөлмөрийн хуваарь бий болж гар урлаë, газар тариалан, àðèëæàà худалдаа хийж эхэлсэн. Энэ ¿ед бүх зүйл гар ажиллагаатай, тийм учраас цаг хугацаа маш их øààðääàã байсан íü ìýäýýæ. Харин одоо бол хүн ажлыг хөдөлмөрөөрөө биш, оюун ухаанаараа хийдэг öàã áîëæýý. Бүх зүйл àâòîìàòààð, тодорхой системээр гүйцэтгэгдэнэ. Орчин үеийн õ¿ì¿¿ñ биднийг аж үйлдвэржсэн нийгмийн хүмүүстэй харьцуулахад асар их ялгаатай. Жишээ нь, тэр үед нэг машиныг хийхèéí òóëä машины эд анги бүрийг ººð ººð хүн хариуцаæ механик ажиллагаагаар гүйцэтгэж угсарна. Харин одоо машины эд анги бүрийг тусгай тоног төхөөрөмжүүд хийж хүн зөвхөн хянах л үүрэгтэй болсон. Ийм эрс ялгаатай хоёр зүйлийн цаг ашиглалтын талаар ярьсны ч хэрэггүй байх. Хүний оюун ухаан хөгжèõийн хирээр бүх зүйлийг хялбарчилж бага цагт ихийг бүтээх болсон байна. Нэгэн алдартан “Хүн цагèéг зөв хуваарилж ажиллаж чадвал бодож байгаагаасаа ч ихийг бүтээж чадна” гэж хэлсэн байдаг. Үнэн үг шүү. Эцэст нь хэлэхэд бидэнд одоо зохион бүтээх , хийх зүйл үлдсэнгүй гэж бодолгүй үүнээс ч илүү ихийг бүтээхийг хичээ... Цаг хугацаа биднийг хүлээхгүй. “Хорвоо дэлхий уужим хийх зүйл их байна”.

Бизнесийн амжилтын түлхүүр

Хүн төрөлхтөн агуу их арвин түүхтэй билээ. Õүн àнх үүсñýí öàãààñ хойш оюун ухаан, хөдөлмөр хоёрынхоо хүчээр бүгдийг бүтээж, àìüäðàõ орчин бүрдүүлсээр ирсэн. Хүн төрөлхтөнèé тэр их ололт, амжилтыг тоолж,, нэрлэж баршгүй. Харин түүний нэг бол “ìөнгө” юм. Мөнгө нь анх хөдөлмөрийн хуваарь бий болж, хүмүүс өөрийн гэсэн хуримтлалтай болж түүнийгээ өөр хоорондоо солилцож эхэлсэн тэр үеэс анх таваарын шинжтэй бий болж эхэлсэн. Энэ үед хүмүүс хэрэгцээт зүйлсээ солилцон хэрэглээгээ хангадаг байж. Жишээ нь: нэг гутал, нэг шуудай тариагаар нэг нэхмэл гэх мэт... Энэ мэтчилэн мөнгө нь өөрийн хэлбэр дүрсээ өөрчилсөөр одоогийн цаасан мөнгө áîëæ õóâèðñàí áèëýý. Õүмүүс ìөнгийг хөдөлмөр хийж хөлсөнд нь авна, худалдаа наймаа хийж төлбөрт нь авна гээд олон янз. Харин эдгээрээс хамгийн их мөнгө олж хуримтлуулж чаддаг хүмүүс бол бизнесмåнүүд юм. Дэлхий дээрх хамгийн баян, хамгийн чинээлэг хүмүүс бүгд бизнесмåнүүд ìºí. Тэдгээрийн энэ их амжилтын түлхүүр бол уйгагүй хөдөлмөр, цөхрөлтгүй тэмцэл, шийдэмгий зан, овсгоо самбаа байдаг. Бизнесмåнүүд амжилтын тухай олон ном зохиолууд дээр олон жил уйгаггүй хөдөлмөрлөж, öөхрөлтгүй тэмцэж, бас зарим нэг зүйлээ золиослон байж энэ амжилтанд хүрсэн тухай бичсэн байдаг. Энэ нь ийм амжилтанд хүрхийн тулд эдгээрийг дагах биш “та зөвхөн өөрийн хийх зүйлээ аль болох хурдан õèéæ, цагèéг дэмий өнгөрүүлөхгүй л байх” íü àìæèëòàíä õ¿ðýõ ÿâäàë юм. Товчхîнäîî цаг ашиглалт бол бизнесийн амжилтûí ãîë ò¿ëõ¿¿ð íü. Бурхан хичээнгүй хүнд дуртай байдаг шиг мөнгө ч õºäºëìºð÷ õ¿íèéã äàãíà.

Бүтээмж ба цаг хугацаа

Үр бүтээлгүй өнгөрөөсөн энэ өдөр өчигдөр нас барсан хэн нэгнийг хүсээд ч ирэхгүй өдөр байсныг анзаарсан уу? ãэж би хүн á¿õíýýñ асуумаар санагддаг. Бид цаг хугацаанû дундуур аялахдаа эргэн тойрондоо юу болж өнгөрч байгааг тэр болгон анзаардаггүй. Биднийг зүгээр суулаа гээд нэг минут нэг цаг болж хувирах нь юу л бол? Хэн өнөөдөр цаг хугацаатай уралдаж, цагийг үр бүтээлтэй өнгөрөөж чадна тэр хүн амжилтанд хүрдэг бичигдээгүй хууль амьдралд хэрэгжсээр èðñýí, öààøèä ÷ õýðýãæñýýð áàéõ áîëíî. Цаг хугацааны боол нь биш эзэн нь байж чадсанд энэ хуулийн гол нууц оршдог. Хүн бүрт амжилтанд хүрэх зуу, зуун боломж байдаг. Гагцхүү та өөрт ирж буй амьдралын бэлэг болох цаг хугацааã, минут бүрийг үр ашигтай өнгөрөөж чадвал боломж таньд гараа сунгана. Хөдөлмөр хүнийг бүтээсэн гэж үзэгчдийн нэг нь би. Хүн төрөлхтөн үүсэн хөгжсөн түүхэн цаг хугацааныхаа туршид тасралтгүй хөдөлмөрлөсөөр ирсэн. Аугаа хүмүүс àíõ òºðºõ人 àãóó төрдөг гэж үү? Ингэж бодож байвал та андуурч байна. Тэд бидэнтэй л адилхан хүн. Áèäíýýñ ÿëãàãäàõ ãîë ÿëãàà íü зөвхөн цаг хугацааны эзэн нь байж, өндөр бүтээмжòýé àæèëëàæ ÷àäñàí хүмүүс. Бид гарцыг орцод нь харьцуулахад бүтээмж гардаг гэж үзсэн. Бидэнд хөдөлмөр гэдэг орц бий, ашиглахын тулд бид оюуны болон биеийн хүчний хөдөлмөрийг зарцуулдаг. Та өнөөдөр суралцах явцàд цаг минут бүрийг зугаа цэнгэлд биш, сурч мэдэхэд зориулан оюуны хөдөлмөрөө их зарцуулбал таны ирээдүйд хийх биеийн хүчний хөдөлмөр багсах нь лавтай. Өнөөдөр та цаг хугацаатай уралдаж нэгж хугацаанд бүтээмж өндөртэйгээр хөдөлмөрлөж чадвал энэ нь таны ирээдүйдээ оруулж буй хамгийн том хөрөнгө оруулалт юм. Миний хэлх гэсэн гол санаа бол цаг хугацаа, бүтээмж гэдэг ойлголт салшгүй нэгдмэл цогц ойлголт юм. Цаг хугацааг хэр зөв ашиглаж чадна тэр хэмжээгээр бүтээмж өндөртэй байдаг. Иймд өглөө мандах нар бүхнийг амьдралын бэлэг гэж бодон маргааш ургах нартай уралдаж хийнэ гэсэн бүхнээ хийж байгаарай.

Монгол улсад шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх тухай асуудал

Бид өдөр тутам даяаршиж, хурдацтай өсөн нэмэгдэж байгаа зах зээлд бусадтай хөл зэрэгцүүлэн алхах øààðäëàãàòàé. Учир нь бид үргэлж цаг үеийн араас гэлдрэх биш хурдацтай далах цаг болсон. Аливаа улс орны хөгжил òýíãýð òóëñàí өндөр барилга áàéøèíä бус õàðèí òóñ áàðèëãà дотор явàãäàæ буй үйлдвэрлэлд оршдог. Òóõàéí үйлдвэрлэл áîë òóñ орны хөгжлийн гарц íü байдаг. Өндөр хөгжилтэй орнууд хямд түүхий эдийг биднээс худалдаж аваад бэлэн бүтээгдэхүүн болгон ýðã¿¿ëýýä бидэнд худалдаалдаг. Гэтэл монголчууд бидний үйлдвэрлэл гэр бүлийн, өөрсдийн амин зууëãын хэрэгцээг хангах төдий, эдийн засаг áàãà, зах зээл æèæèã, төрèéí дэмжлэг òààðóó гэх шалтãààð бид хоéшоо суусаар л байдаг. Ãýâ÷ ìèíèé áîäëîãîî Монгол Óлсад шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломж өндөр, ýдийн засгийн хувьд ÷ жижиг биш. Гол нь çàõ çýýëèéí тэрõ¿¿ хэрэгцээ, сиймхийг зөв олж харах íü ÷óõàë. Òºð çàñãèéí харæ àìæààã¿é зүйлийг олж харсан õ¿íèéã төр засгаас дэмжинэ. Монгол хүний оюун ухаан цаглашгүй их. Èéìä жинхэнэ Монгол брэнд äэлхийã ýçëýõ цаг удахгүй ãýæ èòãýíýì.